ในทุ่งหญ้าที่แสงแดดแผดเผาทางตอนกลางของประเทศปานามา ทองคำผุดขึ้นจากผืนดินอย่างรวดเร็วเสียจนคูเลีย มาโย นักโบราณคดี อยากตะโกนออกมาว่า หยุด! หยุดได้แล้ว! เธอทำงานมาหลายปีเพื่อรอเวลานี้ แต่ตอนนี้เธอกลับพูดไม่ออกบอกไม่ถูก ด้วยความมุ่งมั่นที่จะค้นหาหลักฐานใหม่ๆ ของสังคมโบราณที่เธอศึกษามาตั้งแต่สมัยเรียนปริญญาโท มาโยและทีมงานจึงเริ่มลงมือสำรวจด้านธรณีฟิสิกส์ในปี 2005 ที่แหล่งขุดค้นเอลกาโญ ผลการสำรวจระบุหมู่หลุมศพโบราณที่ถูกลืมเลือนมายาวนานเรียงรายเป็นรูปวงกลม
ครั้นถึงปี 2010 มาโยและทีมงานขุดหลุมลึกลงไปห้าเมตรและพบร่างของหัวหน้าเผ่านักรบที่ประดับประดาด้วยทองคำ อันได้แก่ แผ่นเกราะประดับหน้าอกสลักลายนูนสองชิ้น กำไลแขนสี่วง สร้อยข้อมือกระดิ่ง เข็มขัดประดับลูกปัดทองคำ และทองคำทรงกลมชิ้นเล็กๆกว่า 2,000 ชิ้น เพียงเท่านี้ก็แทบจะเรียกได้ว่าเป็นการค้นพบครั้งยิ่งใหญ่แล้ว แต่ปรากฏว่านี่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นเท่านั้น ทีมงานกลับไปยังแหล่งขุดค้นอีกครั้งเมื่อปีที่แล้วในช่วงหน้าแล้งระหว่างเดือนมกราคมถึงเมษายน และทำการขุดค้นหลุมศพอีกแห่งหนึ่งซึ่งรุ่มรวยด้วยทรัพย์สมบัติไม่แพ้หลุมแรก ร่างผู้วายชนม์ที่สวมแผ่นเกราะทองคำทั้งด้านหน้าและหลังด้านละสองชิ้น พร้อมกำไลแขนประดับมรกตแวววาวสี่วงนี้ น่าจะเป็นหัวหน้าเผ่าคนสำคัญอีกคนหนึ่ง ใกล้ร่างของเขามีศพทารกที่ตกแต่งด้วยทองคำคล้ายคลึงกัน คาดว่าน่าจะเป็นบุตร ใต้ร่างของทั้งสองมีโครงกระดูกมนุษย์หลายโครงซ้อนทับกันอยู่หนึ่งชั้น คาดว่าน่าจะเป็นร่างของทาสหรือเชลยศึกที่ถูกบูชายัญ การวัดอายุด้วยวิธีคาร์บอนกัมมันตรังสีระบุว่า หลุมศพเหล่านี้มีอายุอยู่ในราวปี ค.ศ. 900 ซึ่งเป็นยุคที่อารยธรรมมายาที่อยู่ห่างออกไปทางตะวันตกเฉียงเหนือราว 1,290 กิโลเมตรเริ่มเสื่อมถอย
มาโยแทบไม่มีเวลาบันทึกรายการโบราณวัตถุที่ค้นพบใหม่ ก่อนที่ทีมงานจะค้นพบทองคำมากขึ้น ข้าวของที่ส่องประกายแวววาวจากผนังหลุมขุดค้นบ่งชี้ว่ามีหลุมศพอีกสี่แห่งอยู่ในบริเวณเดียวกัน ขณะสำรวจบริเวณโดยรอบ เธอก็อดรู้สึกทึ่งไม่ได้ “ฉันพูดอะไรไม่ออกเลย แม้จะตื่นตาตื่นใจ แต่ก็รู้สึกเป็นกังวลค่ะ” เธอเท้าความ สายฝนโปรยปรายลงมา มาโยต้องทำงานแข่งกับเวลาเพื่อรวบรวมสมบัติก่อนที่แม่น้ำซึ่งอยู่ใกล้ๆ จะไหลบ่าเข้าท่วม นอกจากนี้ เธอยังรู้ด้วยว่า พวกหัวขโมยต้องแห่กันมาแน่ๆ หากข่าวเรื่องการค้นพบสมบัติแพร่สะพัดออกไป นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มีการค้นพบขุมทองทางโบราณคดีในปานามา ห่างจากจุดที่มาโยทำงานไปไม่ถึงสามกิโลเมตร การขุดค้นที่ซีเตียวกอนเตนำไปสู่การค้นพบศิลปวัตถุอันน่าตื่นตาตื่นใจที่สุดชุดหนึ่งในซีกโลกตะวันตก ขุมทรัพย์ดังกล่าวเผยโฉมเป็นครั้งแรกในช่วงต้นศตวรรษที่ยี่สิบ เมื่อแม่น้ำที่เอ่อท้นจากน้ำฝนไหลบ่าชะล้างหน้าดินของทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ ทำให้แผ่นเกราะทองคำ จี้ และศิลปวัตถุงามวิจิตรอื่นๆ หลุดลอยออกจากหลุมฝังศพและไหลลงมาตามริมฝั่งแม่น้ำ คณะผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางจากสถาบันสมิทโซเนียนกำลังวิเคราะห์โบราณวัตถุต่างๆที่ทีมงานของมาโยขุดค้น และพวกเขาก็ค้นพบเบาะแสสำคัญบางอย่างแล้ว สารเจือปนตามธรรมชาติในทองคำบ่งบอกว่า มีการทำเหมืองทองและนำมาขึ้นรูปในภูมิภาคแถบนี้นี่เอง ทำให้การถกเถียงเรื่องแหล่งที่มาของขุมทรัพย์ปานามาว่า อาจมีการนำเข้ามาจากดินแดนห่างไกลทางใต้อันเป็นแหล่งวัฒนธรรมเก่าแก่กว่า และก้าวหน้ากว่า เป็นอันตกไป
คนพื้นเมืองแถบนี้อาจอาศัยอยู่ในกระท่อมอันเรียบง่ายธรรมดาก็จริง แต่พวกเขาก็มั่งคั่งพอที่จะสนับสนุนช่างฝีมือชั้นครู และเจริญพอที่จะเสพงานศิลป์ด้วย ระหว่างฤดูการขุดค้น ขณะที่มาโยและทีมงานรับประทานอาหารกลางวันที่ระเบียงร่มรื่นของพิพิธภัณฑ์เล็กๆ ในเมืองเอลกาโญ พวกเขาทอดสายตาไปยังไร่อ้อยซึ่งกินพื้นที่หลายร้อยไร่ มาโยเชื่อว่าพื้นที่ทั้งหมดนี้เปรียบได้กับผืนดินอุดมทางโบราณคดี อันที่จริงเธอเพิ่งพบร่องรอยของสุสานอีกแห่งตามลำน้ำห่างขึ้นไปเพียงไม่กี่กิโลเมตร หากที่นั่นรุ่มรวยพอๆกับที่เอลกาโญและซีเตียวกอนเต พื้นที่แถบนี้อาจกลายเป็น “หุบผากษัตริย์” (Valley of the Kings) ของปานามาก็เป็นได้ ในอียิปต์ หลุมศพส่วนใหญ่มักถูกปล้นสะดมจนแทบไม่เหลือหลอ ทว่าที่นี่หลุมศพทั้งหลายน่าจะยังมีขุมทรัพย์ ชวนตื่นตะลึงรอเราอยู่
กุมภาพันธ์
