เมื่อวันที่ ๑๑ มิถุนายน ๒๕๐๖ ชาวโลกไม่ว่าศาสนาใด ต่างตะลึงต่อภาพที่พระภิกษุสงฆ์ชาวเวียดนามได้เผาตัวตายกลางสี่แยกถนนในเมืองไซ่ง่อนขณะที่การจราจรคับคั่ง เพื่อประท้วงการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมของประธานาธิบดีโง ดินห์ เดียม ซึ่งนับถือศาสนาคริสต์นิกายคาธอลิค ออกคำสั่งห้ามชาวพุทธชักธงศาสนาในวันวิสาขบูชา
ประธานาธิบดีจอห์น เอฟ. เคนเนดี แห่งสหรัฐอเมริกา กล่าวว่า
ไม่มีภาพข่าวใดในประประวัติศาสตร์ ที่สร้างความรู้สึกสะเทือนใจไปทั่วโลกเท่ากับภาพนี้อีกแล้ว
ทำให้ มัลคอล์ม บราวน์ ผู้สื่อข่าวและช่างภาพชาวอเมริกัน ได้รับรางวัลพูลิตเซอร์จากการถ่ายภาพนี้
การประท้วงได้เริ่มขึ้นในเดือนพฤษภาคมที่เมืองเว้ ซึ่งเป็นเมืองหลวง แต่ถูกเจ้าหน้าที่ยิงกราดจนมีผู้ชุมนุมเสียชีวิตไป ๙ คน ในเดือนมิถุนายนจึงมีการประท้วงเกิดขึ้นที่เมืองไซ่ง่อนด้วย เรียกร้องให้ชดเชยค่าเสียหายให้กับครอบครัวผู้เสียชีวิตที่เมืองเว้ และไม่ให้รัฐเข้ามาแทรกแซงกิจการทางศาสนา ให้สิทธิแก่นักบวชพุทธเท่าเทียมกับนักบวชคริสต์ การประท้วงครั้งนี้ได้มีพระสงฆ์กว่า ๓๐๐ รูปได้เข้าร่วมชุมนุมด้วย
พระภิกษุ ทิก กว่าง ดั๊ก ผู้มีชื่อเสียงด้านสมาธิภาวนา ได้เดินทางจากเมืองเว้มาไซ่ง่อนด้วยรถออสตินสีฟ้า แล้วนั่งลงกลางสี่แยก มีการวางกำลังคนเป็นกำแพงป้องกันไม่ให้เจ้าหน้าที่ของรัฐเข้ามาขัดขวาง เมื่อหลวงพ่อพนมมือตั้งสมาธิแล้ว จึงมีคนนำน้ำมันทั้งถังมาเทราดทั่วองค์ จากนั้นท่านก็จุดไฟเผาตัวเองจนไฟลุกท่วมโดยไม่ได้แสดงอาการเจ็บปวดแต่อย่างไร ยังคงนั่งสมาธิไม่ไหวติง จนร่างล้มลงและมรณภาพ
มีการเปิดเผยว่าท่านได้กล่าวไว้ก่อนนี้ว่า
ข้าพเจ้าไม่ได้ตายเพราะโง่เขลา
ข้าพเจ้าไม่ได้ฆ่าตัวตายเพราะมิจฉาทิฏฐิ
ข้าพเจ้าตายเพื่อคนหูหนวกจะได้ยิน
เพื่อคนตาบอดจะได้มองเห็น
เพื่อยุติการเข่นฆ่าสายเลือดเดียวกัน
ไฟได้เผาร่างของท่านจนไหม้เกรียม แต่ไม่อาจเผาไปถึงหัวใจ บรรดาศิษย์ของท่านจึงนำหัวใจหลวงพ่อ ทัก กว่าง ดั๊ก ไปบรรจุไว้ในสถูปทองคำ ส่วนรถออสตินที่ท่านใช้เดินทางมาจากเมืองเว้ ก็นำไปเก็บไว้เป็นอนุสรณ์ให้คนรุ่นหลังได้รำลึกถึงการเสียสละชีวิตของท่าน
ภาพของพระภิกษุ ทัก กว่าง ดั๊ก เป็นภาพเขย่าโลก ทำให้ประธานาธิบดีโง ดินห์ เดียม ประกาศยอมอ่อนโอนต่อต่อคำเรียกร้องของชาวพุทธ แต่คำสัญญานี้ก็ไม่ได้ถูกปฏิบัติจริง จนทำให้ความขัดแย้งเสื่อมทรามลงไปอีก ชาวพุทธทั่วประเทศได้ลุกขึ้นต่อต้านการปกครองของรัฐบาลที่กดขี่ชาวพุทธ แต่ตระกูลโงที่ครองอำนาจโดยมีรัฐบาลอเมริกันหนุนหลัง ได้ใช้หน่วยรบพิเศษที่ตั้งขึ้นมาเป็นหน่วยอารักขาตระกูลโดยเฉพาะ เข้าทำลายการต่อต้านของชาวพุทธและวัดพุทธ ยึดหัวใจของหลวงพ่อทัก กว่าง ดั๊ก ที่ไม่มอดไหม้ไปด้วย ทำให้มีผู้เสียชีวิตหลายร้อยคน จนฝ่ายสหรัฐก็ไม่อาจจะทนอุ้มตระกูลเหี้ยมนี้ต่อไปได้ จึงได้ใช้วิธีที่ถนัด สนับสนุนให้กลุ่มทหารที่แปรพักตร์ทำรัฐประหาร ควบคุมตัว โง ดินห์ เดียม และ โง ดินห์ นู ๒ พี่น้องผู้ครองอำนาจได้ และนำไปประหารในวันต่อมา
ในที่สุด อำนาจล้นฟ้าของอธรรม ก็ต้องมอดไหม้ไปเพราะหัวใจเพียงดวงเดียวของผู้ทรงธรรม
9 มิ.ย. 2564 โดย: โรม บุนนาค
https://mgronline.com/onlinesection/detail/9640000055514
