ประเทศไทยเป็นหนึ่งในหลายประเทศที่ยังคงใช้การแพทย์ท้องถิ่นหรือการแพทย์ดั้งเดิมอันเป็นภูมิปัญญาในการดำเนินชีวิต การรักษาสุขภาพ โดยเฉพาะพืชสมุนไพรที่นำมาใช้นั้นจำนวนไม่น้อยจัดเป็นสมุนไพรที่เป็นอาหารและยาที่ใช้เป็นประจำในครัวเรือน และขาดไม่ได้ในชีวิตประจำวันของการประกอบอาหาร เช่น ข่า ตะไคร้ มะกรูด มะนาว มะพร้าว พริก หอม กระเทียม เป็นต้น
มะนาว เป็นสมุนไพรที่น่าสนใจที่สามารถนำมาใช้ในการดูแลรักษาสุขภาพ ได้มีการค้นพบสาร "แพคติน" ในเปลือกมะนาว สารนี้มีคุณสมบัติช่วยป้องกันหรือรบกวนการดูดซึมไขมันในผนังลำไส้ จึงสามารถช่วยลดคอเลสเตอรอล ลดไขมันในเส้นเลือด และยังเป็นการป้องกันมะเร็งในลำไส้หรือโรคหลอดเลือดหัวใจได้ และช่วยอุ้มน้ำเป็นการเพิ่มน้ำหนักของกากใยอาหาร ทำให้ร่างกายสามารถขับถ่ายได้ดี ป้องกันปัญหาโรคท้องผูก
ในทางการแพทย์แผนไทยนั้นมีการนำมะนาวมาใช้ในการดูแลรักษาสุขภาพ ที่พบมากมักจะเป็นลักษณะของน้ำกระสายยา มักจะใช้เป็นกระสายยาในกลุ่มสมุนไพรที่ละลายได้ในกรด หรือกลุ่มยาสมุนไพรที่ใช้ในการรักษาระบบทางเดินหายใจ เช่น ไอ เจ็บคอ เพราะน้ำมะนาวมีสรรพคุณในการกัดฟอกเสมหะ ฟอกโลหิต มีคุณค่าทางโภชนาการคือวิตามินซีสูง เหมาะสำหรับคนธาตุน้ำเจ้าเรือนที่มักมีอาการเจ็บคอ โดยเฉพาะในเวลาที่อากาศเย็น ตื่นเช้ามาจะเจ็บคอ พอสายๆ จะหายไป ก็ให้ดื่มมะนาวตอนตื่นนอนจะช่วยปรับธาตุน้ำได้
การนำประโยชน์มาใช้เป็นยารักษาโรค ใช้ได้ตั้งแต่ ใบ ต้มน้ำกินแก้ไอ ละลายเสมหะ แก้ท้องอืด ท้องเสีย ช่วยขับลม และช่วยเจริญอาหาร น้ำมะนาว ใช้แก้กระหาย แก้ร้อนใน บำรุงธาตุน้ำ แก้เลือดออกตามไรฟัน เปลือกมะนาว มีน้ำมันหอมระเหยใช้ดมบรรเทาอาการวิงเวียน เป็นลม น้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้จะนำไปใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องสำอางยา น้ำหอม เพราะช่วยแต่งกลิ่นและมีคุณสมบัติขับลมในกระเพาะและลำไส้ ถ้าเป็นเปลือกผลแห้ง นำไปต้มน้ำใช้แก้อาการจุกเสียดแน่นท้อง ขับเสมหะ ขับลม รากนำมาต้มกินแก้อาการฟกช้ำจากการถูกกระแทกหรือหกล้ม และแก้พิษสุนัขบ้ากัด หรือใช้รักษาอาการปวดฝี โดยนำรากสดมาฝนกับเหล้าโรงใช้ทาบริเวณที่เกิดอาการ
มะนาว เป็นพืชในวงศ์ RUTACEAE ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus aurantifolia Swing. คนไทยเรียก มะนาวแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น มะนอเกละ ปะนอเกล มะเน้าด์เล (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน ปะโหน่งกลยาน (กะเหรี่ยง-กาญจน บุรี) ส้มมะนาว (ทั่วไป) หมากฟ้า (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) โกรยซะม้า (เขมร-สุรินทร์) ลีมานีปีห์ (มลายูภาคใต้) เป็นพรรณไม้พุ่ม ยืนต้น ลำต้นสูงประมาณ 5-3.5 เมตร ผิวเปลือกลำต้นเรียบเกลี้ยง ส่วนกิ่งก้านอ่อนมีหนาม ใบออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่หรือรูปรียาวปลายใบแหลม โคนใบกลมมีปีกแคบๆ ริมขอบใบหยัก ดอกออกเป็นช่อสั้นๆ ดอกสีขาว ผลมีลักษณะกลม พื้นผิวเกลี้ยงลักษณะเรียบ ผลอ่อนมีสีเขียวเข้ม ผลแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง เนื้อในผลแยกออกเป็นซีก ภายมีเมล็ด ลักษณะกลมรี สีเหลืองอ่อน ผลหนึ่งจะมีหลายเมล็ด
มะนาว เป็นพืชสมุนไพรที่มีเนื้อหาของการใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวางที่น่าสนใจมากมาย ตั้งแต่การเก็บรักษาน้ำมะนาว การสกัดน้ำมันหอมระเหย การนำน้ำมันหอมระเหยไปใช้ในประโยชน์ต่างๆ ซึ่งสามารถขยายความรู้เหล่านี้ไปได้อีกกว้างขวางมากมาย หรือแม้แต่ภูมิปัญญาจากต่างประเทศแถบเกาะ อย่างประเทศเฮติ ยังมีเรื่องเล่าว่าใช้มะนาวในการคุมกำเนิดได้ด้วย โดยหลังร่วมเพศผู้หญิงจะใช้มะนาวฝานบางๆ ยัดเข้าไปในช่องคลอดเพื่อรบกวนไม่ให้เกิดการผสมพันธุ์ขึ้นซึ่งอันนี้ก็เป็นเรื่องที่น่าศึกษาไม่น้อยถ้าเรารวบรวมองค์ความรู้จากการใช้ประโยชน์จากมะนาวทั้งด้านอาหารและยา และอื่นๆจากทุกประเทศทั่วโลกเราคงได้รู้เรื่องราวของมะนาวที่น่าสนใจอีกมากทีเดียว อย่างไรก็ตาม เบื้องต้นก็อยากส่งเสริมให้คนไทยสามารถนำมะนาวมาใช้ในการรักษาดูแลสุขภาพของตนเองได้
ที่สำคัญทุกครั้งที่นำมะนาวมาคั้นเอาน้ำ หรือบีบเอาน้ำปรุงรสอาหาร เรามักลืมนึกถึงประโยชน์ของเปลือก จริงๆ แล้วเปลือกมะนาวมีน้ำมันหอมระเหยที่ช่วยในการรักษาเส้นเลือดให้มีความเหนียว ไม่เปราะแตกง่าย จึงอยากแนะว่าบริโภคมะนาวครั้งต่อไปอย่าลืมนึกถึงประโยชน์ของเปลือกมะนาวด้วย.
