ในช่วงหน้าร้อนยังมีโรคระบาดอีกประเภทที่มองข้ามไม่ได้ คือโรคอุจจาระร่วง/ท้องเสีย/ท้องเดิน เมื่อได้รับเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายจะทำให้เกิดภาวะที่ร่างกายถ่ายเป็นน้ำหรือถ่ายเหลวมากกว่าวันละ 3 ครั้ง หรือถ่ายเป็นมูก อาการท้องเสียเนื่องจากเนื้อเยื่อที่ผนังลำไส้ใหญ่มีการระคายเคืองซึ่งอาจเกิดจากสารเคมีบางชนิดหรือพิษของเชื้อโรค ทำให้ลำไส้ใหญ่บีบตัวมากกว่าปกติ จึงเกิดการถ่ายอุจจาระบ่อยๆ เป็นโรคที่จะพบในช่วงที่มีฝนตกชุกและมีน้ำท่วมขัง น้ำท่วม เกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่ปนเปื้อนมากับน้ำที่ชาวบ้านนำมารับประทานหรือนำมาประกอบอาหาร หรือมากับขยะและน้ำเน่า
อันตรายที่เกิดจากโรคนี้คือเมื่อร่างกายถ่ายมากทำให้เกิดภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ได้ อาจส่งผลอันตรายถึงชีวิต โดยเฉพาะในเด็กเล็กและผู้สูงวัย
การใช้สมุนไพรตามหลักการแพทย์แผนไทย ใช้ยารสฝาดในการรักษาอาการท้องร่วงท้องเสีย รสฝาด มีสารสำคัญคือแทนนิน เป็น กรดอ่อนๆ มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียได้ มักพบในเปลือกต้นหรือแก่นของพืชเป็นส่วนใหญ่ เรียกว่า คอนเดนส์แทนนิน (condensed tannins) หรือโปรแอนโทรไซยานิน (proanthro-cyanin) แต่ถ้าพบมากในส่วนของใบหรือฝัก เรียกว่า สารไฮโดรไลซ์แทนนิน (hydrolysable tannins) สารแทนนินเมื่อสัมผัสกับผนังลำไส้ใหญ่จะรวมตัวกับโปรตีนที่เนื้อเยื่อบุผิวแล้วเปลี่ยนเป็นสารที่สามารถทำลายโปรตีนของตัวเชื้อโรค และทำให้เชื้อโรคตาย
สารแทนนินหรือรสฝาดทำหน้าที่ในการสมาน จึงเป็นรสยาที่นำไปใช้แก้ในทางสมานแผล แก้ท้องร่วง แก้บิด ช่วยฆ่าเชื้อโรค ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย บำรุงธาตุ แก้ร้อนในเคลือบแผลในกระเพาะอาหาร เมื่อร่างกายเจ็บป่วยเราสามารถนำสมุนไพรหรืออาหารที่มีรสชาติฝาดมาใช้ในการรักษาหรือดูแลสุขภาพเราได้ ในทางการแพทย์แผนไทยกล่าวว่า ผู้ที่รับประทานสารนี้เข้าไปมากจะทำให้คอแห้ง กระหายน้ำ ท้องอืด ท้องผูก แสลงกับโรคไอ โรคลม ธาตุไฟพิการ
สมุนไพรที่มีฤทธิ์แก้อาการท้องเสียท้องร่วงที่เรารู้จักทั่วไปมีหลายชนิด บางชนิดใช้แก้อาการท้องเสียที่ติดเชื้อได้ บางชนิดใช้แก้ได้ในชนิดแบบไม่ติดเชื้อ ซึ่งต้องศึกษาคุณประโยชน์ของสมุนไพรเหล่านี้ และนำไปใช้ดูแลสุขภาพได้อย่างถูกประเภท เช่น
ทับทิม ใช้เปลือกผล รสฝาด ฆ่าเชื้อ ชะล้างบาดแผล วิธีใช้ เอาเปลือกผลสด ต้มกับน้ำดื่มหรือใช้เปลือกผลแห้ง ต้มกับน้ำปูนใสแก้อาการบิด ที่มีอาการปวดเบ่ง มีมูกและเลือดติด แต่ถ้าอาการหนักกว่านี้และถ่ายบ่อยครั้งก็ต้องรีบไปหาหมอทันที
ฝรั่ง ใช้ใบ รสฝาด ดับกลิ่น ฆ่าเชื้อ ส่วนผลอ่อน รสฝาด แก้ท้องเสีย วิธีใช้ ให้เอาใบแก่ 10-15 ใบปิ้งไฟและชงน้ำรับประทาน หรือใช้ผลอ่อน 1 ผล ฝนกับน้ำปูนใสรับประทาน
ข่อย ใช้เปลือกต้น รสเมาฝาดขม แก้โรคผิวหนัง รักษาแผล วิธีใช้ นำเปลือกต้นต้มน้ำดื่มแก้ท้องร่วง หรือเปลือกต้นหุงเป็นน้ำมันทารักษาริดสีดวงทวารได้ด้วย
ฝาง ใช้แก่น รสขมฝาด บำรุงโลหิต แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ท้องร่วง ธาตุพิการ โดยใช้แก่นต้มน้ำแบบเคี่ยว ดื่มแก้อาการท้องร่วง
มะตูม ใช้ผลอ่อน รสฝาดร้อนปร่าขื่นแก้ธาตุพิการ แก้ท้องเสีย แก้บิด บำรุงกำลัง วิธีใช้ให้เอาผลอ่อนหั่นเป็นแว่นตากแห้งนำไปต้มน้ำดื่มแก้ร้อนในกระหายน้ำ ฆ่าเชื้อในลำไส้ บำรุงหัวใจ บำรุงธาตุ ช่วยเจริญอาหาร
มะเดื่ออุทุมพร ใช้เปลือกต้น รสฝาดเย็น แก้ท้องร่วง ชะล้างบาดแผลโดยใช้เปลือกต้นใช้ต้มชะล้างแผล รับประทานแก้ท้องร่วง
มังคุด ใช้เปลือกผล รสฝาด มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบค ทีเรียซึ่งทำให้เกิดหนอง แก้โรคท้องร่วง ท้องเสียเรื้อรัง และโรคเกี่ยวกับลำไส้ วิธีใช้ รักษาโรคท้องเสียเรื้อรัง และโรคลำไส้ใช้เปลือกมังคุดครึ่งผล (ประมาณ 4-5 กรัม) ต้มกับน้ำ รับประทานครั้งละ 1 ถ้วยแก้ว ถ้าเป็นยาดองเหล้า รับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา โดยชงดื่มกับน้ำอุ่นประมาณครึ่งแก้ว
ใช้เป็นยาแก้อาการท้องเดิน ท้องร่วง ใช้เปลือกผลมังคุดตากแห้งต้มกับน้ำปูนใส หรือฝนกับน้ำรับประทาน ใช้เปลือกต้มน้ำให้เด็กรับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนชา ทุก 4 ชั่วโมง ผู้ใหญ่ครั้งละ 1 ช้อนโต๊ะ ทุก 4 ชั่วโมง หรือยาแก้บิด (ปวดเบ่งและมีมูกและอาจมีเลือดด้วย) ใช้เปลือกผลแห้งประมาณ 1/2 ผล (4 กรัม) ย่างไฟให้เกรียม ฝนกับน้ำปูนใสประมาณครึ่งแก้ว หรือบดเป็นผง ละลายน้ำสุก รับประทานทุก 2 ชั่วโมง
ชาจีน ใบ รสฝาดชุ่ม แก้บิดปิดธาตุสมานแผล กระตุ้นหัวใจ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกายแก้ท้องร่วง แก้ง่วงนอน วิธีใช้ ชงใบชาจีนแก่ๆ ทิ้งไว้จนได้น้ำสีเหลืองเข้ม ใช้จิบเรื่อยๆ
ฟ้าทะลายโจร ใบหรือทั้งต้น รสขม แก้ไข้ แก้หวัด แก้ปอดอักเสบ แก้บิด แก้ท้องเสีย วิธีใช้ ให้เอาใบสดหรือทั้งต้น 1 กำมือ ต้มน้ำดื่มก่อนอาหารวันละ3 ครั้ง หรือทั้งต้นหรือใบตากแห้งบดเป็นผงละเอียดที่บรรจุแคปซูล แคปซูลละ 500 มิลลิกรัม ให้กินครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2-3 ครั้ง ก่อนอาหารเช้า กลางวันและเย็น หยุดยาเมื่อหยุดถ่ายข้อควรระวังเมื่อใช้แล้วเกิดอาการข้างเคียงที่อาจพบคือ คลื่นไส้อาเจียนเป็นน้ำใส ไม่สบายในท้อง ถ้าเป็นมากให้หยุดยา
แค เปลือกต้น รสฝาด แก้บิดมูกเลือด คุมธาตุ สมานทั้งภายในภายนอก ชะล้างบาดแผล นำเปลือกต้นแค เอาส่วนด้านในที่มีสีขาวมาต้มกับน้ำ ดื่มเพื่อรักษาอาการท้องเสียแก้บิดแก้มูกเลือด คุมธาตุ หรือใช้ภายนอกนำไปชะล้างบาดแผล ฆ่าเชื้อได้
ไพล ใช้เหง้า วิธีใช้ แก้บิดท้องเสียใช้เหง้าไพลสดหั่นเอาสัก 4-5 แว่น นำไปตำให้ละเอียด คั้นเอาแต่น้ำเติมเกลือครึ่งช้อนชา ใช้รับประทาน หรือฝนกับน้ำปูนใสรับประทาน.
ไทยโพสต์ -- อาทิตย์ที่ 6 พฤษภาคม 2555
