โรคพิษสุนัขบ้า...เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสที่ตัวนำโรคและแพร่เชื้อที่สำคัญคือ หมา...เป็นส่วนใหญ่ มีส่วนน้อยคือ...แมว
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ผู้อำนวยการศูนย์โรคติดเชื้อโรคอุบัติใหม่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย บอกว่า จากในช่วง 20 ถึง 30 ปีที่แล้วที่เรามีคนเสียชีวิตไม่ต่ำกว่าปีละ 300 ถึง 400 คน...จนกระทั่งในช่วงเวลาที่ผ่านมาพบต่ำกว่า 10 ราย...แต่อย่างไรก็ตามในช่วงที่ผ่านมาสองปีหลังพบว่ามีผู้เสียชีวิตเพิ่มขึ้นมากกว่า 10 ราย โดยในปีที่แล้วถ้านับรวมสูงถึง 17 รายด้วยกัน และปีนี้พบอย่างน้อยหนึ่งราย
เนื่องจากสถิติในประเทศไทยมักจะตัดผู้เสียชีวิตที่เกิดจากหมาตามตะเข็บชายแดนกับประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งแท้ที่จริงแล้วต้องนับรวม เนื่องจากธรรมชาติหมาก็วิ่งไปมาข้ามพรมแดนได้และนอกจากนั้นการที่คนพาหมาข้ามหรือย้ายถิ่นฐานไปด้วย ทำให้โรคมีการระบาดในวงกว้าง
การที่ต้องเฝ้าสังเกตการณ์ติดเชื้อซึ่งมาจากหมาชายขอบเหล่านี้ ยังมีความสำคัญอย่างยิ่งในการสืบค้นจากรหัสพันธุกรรมของไวรัสว่าแพร่มาจากทางไหน และ...เตรียมความพร้อมในการปรับเปลี่ยนการตรวจทางอณูชีววิทยา ซึ่งต้องวางการตรวจจับตามรหัสพันธุกรรมจำเพาะของไวรัส ไม่เช่นนั้นจะตรวจไม่เจอ?
ดังที่เมื่อประมาณสองปีที่แล้วผู้ป่วยเสียชีวิตและการตรวจทางรหัสพันธุกรรมสืบสาวไปว่าเชื้อในเขตรอยต่อกับพม่ามีถิ่นฐานจากที่แพร่ในประเทศจีน
ประเด็นน่าสนใจมีว่า...ในระยะสามปีมานี้มีการระบาดเพิ่มขึ้นอย่างน่าตกใจในสัตว์ทั้งหมาซึ่งนำเชื้อไปติดในวัว ควาย ประมาณคร่าวๆว่า มีไม่ต่ำกว่า 50 จังหวัด ที่หมามีการติดเชื้อ
ทำให้เชื้อที่ตรวจพบในหัวหมาที่ต้องสงสัยเพิ่มขึ้นจาก 10% เป็นในบางพื้นที่สูงถึง 30% จนถึงเกือบ 50%
ที่สำคัญ...ตัวเลขของคนที่ถูกหมากัด ดูจะเพิ่มมากขึ้นทุกที และแน่นอนต้องได้รับการฉีดวัคซีนและถ้าแผลมีเลือดจะได้รับการฉีดสารสกัดน้ำเหลือง ที่ทำจากม้าหรือคนก็ตาม ซึ่งราคาแพงและมีปริมาณไม่เพียงพอนัก
สำหรับในพื้นที่ซึ่งมีการตรวจพบสัตว์เป็นโรคพิษสุนัขบ้า แสดงว่าในพื้นที่นั้นมีตัวที่เป็นโรคและแพร่เชื้อได้เรียบร้อยแล้ว ตัวแรกที่เป็นก็ตายไป...แต่ก็แพร่เชื้อให้ตัวอื่นๆ ในขณะที่เขายังไม่มีอาการบ้าชัดเจน แต่กัดสู้กันเล่นกัน และยังแพร่เชื้อได้มากขึ้นในขณะที่เขามีอาการบ้าแล้ว
ตัวอื่นๆและเพื่อนๆที่ถูกกัดและได้รับเชื้อ...ไม่ได้หมายความว่าทุกตัวจะเป็นบ้า เนื่องจากเชื้อไม่ได้ออกมาทางน้ำลายตลอดเวลา และเมื่อได้รับเชื้อก็ไม่ได้หมายความว่าต้องเป็นทุกราย
สำหรับในคนแม้ถูกสุนัขบ้ากัด ก็ไม่จำเป็นต้องตายทุกรายโดยอยู่ในช่วง 30-80%
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ บอกอีกว่า สำหรับสัตว์ที่ได้รับเชื้อและติดไปแล้วเชื้อจะสงบอยู่ในตำแหน่งที่แผลโดยจะมีการขยายจำนวนทีละเล็กทีละน้อยขึ้นอยู่กับกลไกของเซลล์กล้ามเนื้อว่าจะกดไวรัสได้ดีแค่ไหน
หลังจากนั้นก็จะเริ่มลุกลามเข้าไปในปลายเส้นประสาทและเคลื่อนเข้าไปในไขสันหลังและก้านสมองและสมองใหญ่ จากนั้นจึงแพร่ออกจากระบบประสาทออกไปทั่วร่างกายอีกครั้ง ไปที่อวัยวะภายใน กล้ามเนื้อและออกมาทางน้ำลาย
น่าสนใจด้วยว่า...ระยะเวลาที่ติดเชื้อแล้วจนกระทั่งแสดงอาการอยู่ในช่วงระยะส่วนมากคือสองเดือน แต่ก็อาจยาวนานถึงหนึ่งปี
เราได้พิสูจน์แล้วพบว่า แม้เชื้อเข้าไปในสมองแล้ว คนไข้ก็จะไม่แสดงอาการใดๆทั้งสิ้นได้ โดยอาจนานได้ถึงหกสัปดาห์ถึงสองเดือน ซึ่งการแพร่เชื้อทางน้ำลายให้คนอาจจะเกิดขึ้นได้หลายวันก่อนที่จะแสดงอาการเช่นเดียวกับสุนัข
ในปัจจุบันยังไม่มีการรักษาใดๆที่พิสูจน์แล้วว่าช่วยชีวิตคนป่วยที่มีอาการแล้วและแม้แต่การรักษาที่รายงานในสหรัฐฯก็พิสูจน์แล้วว่าผู้ป่วยรอดชีวิตเอง เนื่องจากมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสเกิดขึ้นเร็วมากและเป็นโชคดีที่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสได้ทั้งหมด
ปัญหาสำคัญในบ้านเรา ณ วันนี้ สืบเนื่องจากเหตุการณ์เมื่อไม่นานมานี้ที่มีการระบาดอย่างรุนแรงในหลายจังหวัดทางภาคเหนือ ศ.นพ.ธีระวัฒน์ ย้ำว่า จำเป็นต้องเอาใจใส่และควบคุมให้ได้ทันท่วงที
ในกรณีที่ในพื้นที่ดังกล่าวพบสัตว์ที่เป็นบ้า ถ้าไม่มีการฉีดวัคซีนป้องกันสุนัขและแมวซึ่งเป็นตัวที่แพร่เชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพก็จะมีการแพร่กระจายออกไปเรื่อยๆ
สำหรับตัวที่ติดเชื้อไปแล้วและเชื้อเข้าเส้นประสาทแล้ว การฉีดวัคซีนจะไม่ได้ผล...แต่อย่างไรก็ตาม ตัวที่ฉีดวัคซีนได้ผลก็จะ
ไม่เกิดโรค ส่วนตัวที่กันไม่ได้ก็จะตายไป
ดังนั้น ในพื้นที่ที่มีการระบาดต้องเฝ้าสอดส่องอย่างน้อย 6 เดือน
การตรวจน้ำลาย ในสัตว์ที่ต้องสงสัยและยังไม่ได้เสียชีวิตโดยการหาไวรัสด้วยวิธีอณูชีววิทยาไม่ควรกระทำ ทั้งนี้ เนื่องจากไวรัสไม่ได้ออกมาตลอดเวลาแล้วจะเกิดความเข้าใจผิดว่าไม่เป็นบ้าและเจ้าของจะตายตกไปตามกัน
การที่เกิดมีการระบาดแพร่กระจายทั่วประเทศไทยไม่อาจโยนความผิดไปให้ใครได้เลยนอกจากตัวเอง ทั้งนี้ เพราะไม่ได้คุมกำเนิดหมาแมวปล่อยให้มีจำนวนเพิ่มขึ้นและไม่ได้ทำการฉีดวัคซีนป้องกันโรค เมื่อเกิดการระบาด แน่นอน...ต้องมีการควบคุมอย่างเข้มงวด
คนในพื้นที่ต้องร่วมมือร่วมใจกับเจ้าหน้าที่และขณะเดียวกัน ถ้าเป็นไปได้ว่ามีการสัมผัสโรคจากสัตว์ในบริเวณพื้นที่ มีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องได้รับการฉีดยาป้องกันตามระดับการสัมผัสอย่างถูกต้อง
ที่ผ่านมายังมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับ โรคพิษสุนัขบ้า อยู่บางประเด็น อาทิ หากคิดว่าลูกสุนัขและแมว ไม่มีเชื้อพิษสุนัขบ้า แต่จริงๆแล้ว...สุนัขและแมว อายุเท่าใดก็ตาม สามารถแพร่โรคได้ แม้จะมีอายุเพียง 1 เดือนเท่านั้น ความเข้าใจผิดข้อต่อมา หากคุณคิดว่าสุนัขและแมวเป็นโรคพิษสุนัขบ้าได้เฉพาะในหน้าร้อนเท่านั้น?
ข้อนี้ความเป็นจริง...สุนัขและแมวเป็นโรคพิษสุนัขบ้าได้ทุกฤดูกาล
ฉะนั้น การฉีดวัคซีน ในสัตว์ไม่จำเป็นต้องรอฤดูกาลและคนเมื่อถูกกัดไม่ว่าฤดูไหนก็ตามต้องได้รับการฉีดยาป้องกัน ซึ่งจะเชื่อมโยงถึงข้อเข้าใจผิดต่อมา คิดว่าหากถูกสุนัขหรือแมวกัดโดยอาการของสัตว์ปกติดี ก็ไม่น่าจะเป็นบ้า...ให้รู้อีกว่าสุนัขและแมวสามารถแพร่เชื้อโรคได้ถึง 10 วัน ก่อนจะแสดงอาการ หากถูกสุนัขหรือแมวกัด ถ้าสัตว์ดูยังปกติอย่านิ่งนอนใจ ต้องได้รับการฉีดยาป้องกัน และจับแยกและกักขังสุนัขและแมวนั้นๆ
หากแสดงอาการผิดปกติ ต้องตัดหัวนำไปส่งตรวจทันที ถ้าผ่าน 10 วันไปแล้วไม่มีอาการผิดปกติแสดงว่าไม่เป็นโรคพิษสุนัขบ้า
รู้เช่นนี้แล้ว...สถานการณ์การระบาดของโรคพิษสุนัขบ้าเกิดขึ้นในหลายพื้นที่...หลายจังหวัด ในวันนี้ หนึ่งในประเด็นสำคัญที่ต้องทำความเข้าใจร่วมกันก็คือ...อย่าผลักภาระ อย่าโทษเจ้าหน้าที่รัฐทางสาธารณสุขและปศุสัตว์ เพราะถือเป็นหน้าที่ของทุกคนที่ต้องช่วยกัน.
โรคพิษสุนัขบ้า...เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสที่ตัวนำโรคและแพร่เชื้อที่สำคัญคือ หมา...เป็นส่วนใหญ่ มีส่วนน้อยคือ...แมว...
https://www.thairath.co.th/content/1221647